ต้นกำเนิดของยีนส์

ถ้าพูดถึง เสื้อผ้าเครื่องแต่งกาย "ยีนส์" ถือว่าเป็นเสื้อผ้าเครื่องแต่งกายที่ กิ๊ฟกั๊ฟฟ์ เชื่อว่าเกือบทุกๆคน น่าจะต้องเคยมีและเคยใส่ยีนส์ กันทุกๆคนอยู่แล้ว บางคนเองก็อาจจะใส่แทบทุกวันจนเป็นสไตล์ ที่กลายเป็นเอกลักษณ์ประจำตัวไปเลย แต่ มีใครเคยมีคำถามในใจบ้างมั้ยค่ะ ว่า ใครกันหนอ คิดค้นและสร้างยีนส์ขึ้นมาให้เราได้ใส่กัน?

บางคนก็อาจจะเคยทราบมาบ้างแล้ว แต่สำหรับบางคนที่ยังไม่ทราบ เชื่อมั้ยคะ ว่าผ้าที่เราเรียกๆกันว่ายีนส์ ที่ใส่กันเต็มบ้าน เต็มเมืองจนเป็นแฟชั่น ทั้ง เสื้อยีนส์ แจ็คเก็ตยีนส์ กางเกงยีนส์ ฯลฯ นั้นมีประวัติและจุดเริ่มต้นที่ผ่านกาลเวลามายาวนาน ถึงร้อยกว่าปีแลยทีเดียวเชี่ยวนะคะ

กว่าจะมาเป็น กางเกงยีนส์ ให้เราได้ใส่กันในปัจจุบันนี้ นับถอยหลังย้อนกลับไปที่จุดเริ่มต้น ที่เป็นจุดกำเนิดของ "ผ้ายีนส์" ซึ่งอยู่ใน ยุคราวๆ กลางศตวรรษที่ 19 ที่ เมืองเจนัว (Genoa) หรือที่เรียกกันอีกชื่อว่า เจโนวา ซึ่งเป็นเมืองและเมืองท่า ทางทะเลที่สำคัญทางตอนเหนือของประเทศอิตาลี นั่นเองค่ะ

ภาพเมืองเจนัว ราวๆปี คริสตศักราช 1810 จาก wikipedia

ซึ่งในเวลานั้น ที่เมืองเจนัว (Genoa) ได้มีการทอ ผ้าฝ้ายลายสอง หรือที่ต่อมาในปัจจุบัน เรารู้จักและเรียกกันจนคุ้นชินว่า "ผ้ายีนส์" โดยที่จุดประสงค์ของการที่ทอ "ผ้าฝ้ายลายสอง" นี้ เพียงแค่ต้องการความทนทานของตัวเนื้อผ้า และทนทานต่อสภาวะอากาศต่างๆ เช่น ความชื้นและน้ำ เพื่อที่จะให้ชาวเรือกะลาสีเรือใช้ได้ทนทานกว่าผ้าปกติเท่านั้นเอง โดยในยุคนั้น "ผ้าฝ้ายลายสอง" ที่นำมาทอจะมีสีโทนน้ำเงินเพียงอย่างเดียว ไม่ได้มีหลากหลายสีเป็นแฟชั่นให้เลือกเหมือนเช่นในปัจจุบันค่ะ

ผู้คนในยุคนั้นเรียก "ผ้ายีนส์" ว่า "ผ้าฝ้ายลายสอง" (Fustian) ซึ่งในยุคนั้นยังไม่มีใครรู้จักคำว่า "ยีนส์" นะคะ และจุดกำเนิดการก่อเกิดชื่อของคำว่า ยีนส์ ก็เริ่มขึ้นในเวลาต่อมา โดยที่เราอาจจะเรียกได้ว่า เกิดมาจากความผิดพลาดทางด้านการสื่อสารของภาษาค่ะ โดยเรื่องราวความเป็นมานั้น เริ่มต้นมาจากทางประเทศอังกฤษได้ทำการนำเข้า ผ้าฝ้ายลายสอง (Fustian) หรือ ผ้าสีเนื้อหยาบ นี้ มาจาก เมืองเจนัว (Genoa) ประเทศอิตาลี่ ซึ่งในยุคนั้นใช้การขนส่งทางเรือเป็นหลัก และ การขนส่งในขณะนั้นต้องผ่านเข้ามาทางประเทศฝรั่งเศษ

เหตุมาเกิดเอาตรงที่ ผู้คนชาวฝรั่งเศษท้องถิ่นในเมืองนั้นต่าง เรียก เมืองเจนัว กันว่า "แชน (Gènes)" และเรียกสินค้าจาก เจนัว ว่า "ชีน (Jene)" ซึ่งต่อมา ภายหลังเปลี่ยนมาเป็น "ชอง(Jean)" แต่เมื่อมาถึงประเทศอังกฤษ ชาวอังกฤษกลับอ่านออกเสียงคำว่า "Jean" เป็น "จีน" หรือ "ยีน" และ การอ่านออกเสียงที่ว่านี้ก็เป็นการอ่านออกเสียง ของคนอเมริกัน ที่ใช้ภาษาอังกฤษด้วยเช่นเดียวกันค่ะ ซึ่งเมื่อนำเจ้า "ผ้าฝ้ายลายสอง (Fustian)" หรือ ที่เรียกว่า "Jean" นั้นไปตัดเป็นกางเกง ก็ต้องเติม "s" ลงไป จึงกลายเป็น "Jeans" ซึ่งเป็นชื่อของต้นกำเนิด คำว่า "ยีนส์" ที่เราเรียกชื่อกันมาจนกระทั่งถึงทุกวันนี้ นั่นเองค่ะ

และเมื่อพูดถึงเรื่องยีนส์ สิ่งที่เกี่ยวกับยีนส์ที่จะไม่พูดถึงเลยไม่ได้ นั่นคือเรื่องราวของ "ผ้า เดนิม (Denim)" ซึ่งหลายคนอาจจะคุ้นชินกับคำๆนี้ แต่หลายคนอาจจะยังไม่เคยทราบ สำหรับคนที่ยังไม่เคยทราบ เรามาทำความรู้จักเรื่องราวของผ้า "เดนิม (Denim)" ด้วยกันนะคะ เพราะเรื่องราวของยีนส์จะไม่สมบูรณ์เลย ถ้าไม่พูดถึงส่วนนี้ ในยุคที่ตลาดมีความต้องการ "ผ้าฝ้ายลายสอง (Fustian)" หรือ "ผ้าสีเนื้อหยาบ" ที่ในปัจจุบันเราเรียกกันว่า "ผ้ายีนส์" กันเป็นอย่างมาก

ในช่วงเวลานั้น ครอบครัวของ André ชาวเมืองนิมส์ (Nîmes) จึงได้ทำการผลิตเลียนแบบ เพื่อส่งออกจำหน่ายบ้าง แต่เกิดการผิดพลาดทางเทคนิค หรือจะเรียกว่าบังเอิญก็แล้วแต่ มันกลับทำให้ผ้าที่ได้มีลักษณะการทอมีความแตกต่างออกไป คือ "กลายเป็นผ้าทอลาย 2 แทยงไปทางซ้าย มีผิวหยาบและมีรอยยับไม่ค่อยคืนตัว รวมถึงการย้อมครามตัวสีก็ดันไม่กินถึงใจฝ้าย" ผลที่ได้คือการ "เฟด (Fade)" ของสีที่ผิวผ้าเมื่อใส่ และเมื่อผ่านการซักไปบ่อยๆ ก็จะซีดจางจนเป็นสีขาวของฝ้ายด้านใน พร้อมปรากฏริ้วรอยของสีตามรอยยับ (ซึ่งเจ้ารอยยับและรอยซีดจางที่ว่านี่เอง จะขึ้นอยู่กับสรีระของผู้สวมใส่แต่ละคนซึ่งไม่เหมือนกัน นับเป็นเสน่ห์และเป็นศิลป์ ที่ถูกสร้างโดยผู้ใส่นั้นๆ ค่ะ)

ในช่วงเริ่มต้น ผ้าชนิดนี้ถูกเรียกว่า"Serge de Nîmes" ซึ่งหมายถึง "ผ้าเสิร์จ จากเมืองนิมส์" นั่นเอง แต่ต่อมาภายหลังเรียกแค่ "Denim" โดยที่ทั้ง "ผ้ายีนส์" และ "ผ้าเดนิม" มีลักษณะเด่นที่เหมือนกัน ก็คือความทนทานเช่นกันค่ะ

แต่เรื่องราวที่เป็นจุดกำเนิดของยีนส์ ที่ทำให้ยีนส์เป็นที่รู้จักในวงกว้าง และยังคงเป็นความอมตะผ่านกาลเวลา จวบจนถึงปัจจุบัน เกิดจากชาวเยอรมันค่ะ เขาเป็นชาวเยอรมันที่ย้ายมาตั้งถิ่นฐานอยู่ที่อเมริกา เขาชื่อ "ลีอ็อบ สเตร้าส์" (Leob Strauss) หรือ "ลีวายส์ สเตราส์" (Levi Strauss) ชนชาติเยอรมัน ที่อพยพย้ายมาอยู่ที่ "ซานฟรานซิสโก (San Francisco)" ด้วยวัยเพียง 17 ปี เขาเปิดร้านขายสินค้าจิปาถะ นานาชนิด ซึ่งอยู่ในช่วงราว ปี ค.ศ. 1850 หรือ พ.ศ. 2393 ระยะเวลานั้นอเมริกาอยู่ในช่วงยุคตื่นทอง ที่ผู้คนมากมายเดินทางมาแสวงโชคจากเหมืองทอง ผู้คนที่ทำงานในเหมืองเองก็ต้องการเสื้อผ้าที่ทนทาน เพื่อใช้ในการทำงาน

ภาพผู้คนที่ทำงานในเหมือนทองยุคปี ค.ศ. 1850 * ที่มาภาพจาก wikipedia

ภาพสื่อโฆษณาการขุดทองในยุคปี ค.ศ. 1850 * ที่มาภาพจาก wikipedia

ลีวายส์ สเตราส์ (Levi Strauss) มองเห็นโอกาส และตัดกางเกงที่เหมาะกับการทำงานหนักไว้ขายให้กับคนงานในเหมือง เริ่มต้นเขาใช้ผ้าใบที่เขามีตัดเป็นกางเกง ซึ่งคนงานเหมืองชอบกางเกงนี้มาก แต่ก็บ่นว่า กางเกงมักจะเป็นรอยถลอกได้ง่าย เขาก็เลยเปลี่ยนจากการใช้ผ้าใบไปเป็นใช้ ผ้าฝ้ายจากฝรั่งเศส ที่เรียกว่า "เซิร์จ เดอ นิมส์ (Serge De Nims)" หรือ "ผ้าเสิร์จ จากเมืองนิมส์" หรือ ที่เรารู้จักกันในชื่อ "เดนิม (Denim)" ดังที่กล่าวไปด้านบนนั่นเองค่ะ และกางเกงแบบใหม่ที่ "ลีวายส์ สเตราส์" ได้ทำการตัดนี้ก็มีชื่อเรียกกันอีกชื่อหนึ่งว่า "บลู ยีนส์ (Blue Jeans)"

Levi Strauss * ที่มาภาพจาก wikipedia

Jacob Davis * ที่มาภาพจาก wikipedia

ต่อมาหลังจากนั้น ปี ค.ศ.1860 ช่างตัดเสื้อชื่อ "เจค็อบ เดวิส (Jacob Davis)" ช่างตัดเย็บเสื้อผ้าให้กรรมกรใน "รัฐเนวาดา(Nevada)" เขาได้ตัดเย็บกางเกงที่ไม่เคยมีใครออกแบบมาก่อนโดย ตรึงหมุดโลหะสีดำเป็นแนวลงมาตามขอบกระเป๋ากางเกง เพื่อต้องการให้กางเกงของเขา มีความแข็งแรงทนทานมากขึ้น

เมื่อทำไปได้ระยะหนึ่ง "เจค็อบ เดวิส (Jacob Davis)" เกิดความคิดที่จะ จดทะเบียนสิทธิบัตร ในปี 1872 เขาเขียนจดหมายไปถึง "ลีอ็อบ สเตร้าส์ (Leob Strauss)" หรือ "ลีวายส์ สเตราส์ (Levi Strauss)" เพื่อชักชวนให้ร่วมผลิตและจำหน่ายกางเกงที่เขาออกแบบนี้ ส่งผลให้ "กางเกงยีนส์ สีน้ำเงินตัวแรก" ที่มีชื่อรุ่นว่า "Waist Overalls" ได้รับการจดสิทธิบัตรใน วันที่ 20 พฤษภาคม ค.ศ.1873 ซึ่งถือเป็นวันถือกำเนิด เริ่มต้นของ กางเกงยีนส์ ยี่ห้อ "ลีวาย" (Levi’s) ที่โด่งดังจนในปัจจุบันคนที่ชื่นชอบยีนส์ ไม่มีใครที่ไม่รู้จักนั่นเองค่ะ

แต่ที่น่าแปลกมากๆ จากข้อมูลที่ กิ๊ฟกั๊ฟฟ์ ค้นเจอมาว่า "ลีวายส์ สเตราส์ (Levi Strauss)" ผู้ที่เริ่มต้นผลิตคิดค้น ยีนส์ ยี่ห้อ "ลีวาย" (Levi’s) เองกลับไม่เคยใส่กางเกงยีนส์เลย ในชีวิตของเขา เรื่องนี้เป็นเรื่องที่ กิ๊ฟกั๊ฟฟ์ ว่าน่าแปลกจนเหลือเชื่อเลยนะคะ

เมื่ออ่านมาถึงตรงนี้ หลายๆคนก็น่าจะมีคำถามว่า แล้วคนไทยเราล่ะ เริ่มรู้จักยีนส์กันตั้งแต่เมื่อไหร่ ?

ตรงนี้ ไม่มีข้อมูลที่แน่ชัดนะคะ แต่จากข้อมูลที่ กิ๊ฟกั๊ฟฟ์ ค้นคว้าและสอบถามมา ความน่าจะเป็น น่าจะเกิดในช่วงของสงครามโลกครั้งที่สอง ที่ทำให้ชาวไทยและทั่วโลกเริ่มรู้จักยีนส์กัน ซึ่งในขณะนั้นทหารอเมริกันที่ไปรบตามที่ต่างๆนั้น ได้นำกางเกงยีนส์ติดตัวไปด้วยซึ่งก็น่าจะทำให้คนไทย เริ่มรู้จักกับกางเกงยีนส์ ในยุคนั้นนั่นเองค่ะ

เป็นอย่างไรกันบ้างค่ะ กับเรื่องราวของ "ยีนส์" ที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบัน น่ามหัศจรรย์ มากๆเลยนะคะ ที่เริ่มต้นจาก ประเทศอิตาลี่ ผ่าน ประเทศฝรั่งเศษ ไปถึง ประเทศอังกฤษ และมาที่ ประเทศอเมริกา จนแพร่หลายไปทั่วโลก และมาถึงที่ประเทศไทยของเรา

นับจากวันนั้นถึงวันนี้ ยีนส์เป็นเครื่องแต่งกายที่ น่าจะไม่มีใครไม่รู้จัก อีกแล้ว อีกทั้งผ่านมาถึงยุคปัจจุบันยังมียี่ห้อให้เราเลือกหลากหลาย ทั้งสีสัน เนื้อผ้า และ ยิ่งถ้าเป็น "กางเกงยีนส์แฟชั่น" ด้วยแล้ว ต้องร้องว่า โอ้โห เลยล่ะค่ะ เพราะมีใครเลือกมากมาย มีทั้งแบบ กางเกงยีนส์มือหนึ่ง และ กางเกงยีนส์มือสอง ทั้ง กางเกงยีนส์แต่งขาด กางเกงยีนส์แต่งลูกไม้ หลากหลายสไตล์ให้เราได้เลือกใส่กัน ไม่หวาดไม่ไหว เมื่ออ่านมาถึงบทส่งท้ายของเรื่องยีนส์แล้ว ในวันหยุดนี้หยิบกางเกงยีนส์สุดเท่ห์ กับเสื้อยืดเก๋ๆสักตัว ออกไปผ่อนคลายพักผ่อนกันดีกว่าค่ะ "ใส่ยีนส์ เสื้อยืด รองเท้าผ้าใบ ถึงไหน ถึงกัน" พบกันใหม่ครั้งหน้านะคะ